Харь гараг гэхээр бурхад хаачих юм?

Орчих хорвоо эртөнц дээр хүмүүн бидний ухаан санааг нэгэн зүгт залахаар ХАРЬ орний эцэг дээдэс маань шашин хэмээх утга төгс, оюун бүтээлээ номлон айлджээ.
Он тооллын учигаас даруй 1000-нтаа жилийн өмнө сэтгэлгээний нэн дээд түвшинд бяслган, нэхэн ухаарахад нэн бэрх нэгэн шажиныг туйрвасан нь төдийлөн хүмүүн төрөлхтөнд түгэн дэлгэрсэнгүй юмсанж. Ухан ойлгоход ухаан мөхөс хүмүүний мэлмий хүрсэнгүй. Хүний явдал ороо бусгаа, эмх цэгц үгүй, амидарлийн мөн чанарийн арга билгийг гэгээрэхгүйгээр нэгэн бүл жилийг ардаа орхив. Бүл жил хэмээснийг бидний нарний явдалт 500 орчим жил хэмээн ойлговол зохино.

ХАРЬ эцэг дээдэс маань ихэд хилэгнэн, хүмүүний явдалийн учиг санааг хүмүүн төрөлхтөнд нэхэн сануулж, нэгэн зүгт чиглүүлэхээр дахин өөрийн бошиглогчоо илгээжээ. Он цагийн учигаас 500 орчим жилийн өмнө буюу мөнөөх эхний шашинаас нэгэн бүл жилийн хойно эртний Энэтхэгт Гаутама хэмээх нэгэн хүү төрсөн нь хожмоо БУДДА хэмээгдэн зон олний таалал хүлээсэн, үнэн мөнийг номлогч болжээ. Хүмүүний явдалд тохируулан сэтгэхүйн дунд төвшинд сургаалиудаа айлдан, эхний шажинаас нэн доод төвшинд тайлбарласан ч ухаан сохор бидний дээдэс мөн л хүлээн авсангүй. Үлэмж бус хүрээнд Бурханы шашин дэлгэрч, хорвоогоор нэг тарсангүйээ.

ХАРЬ дээдэс гурвантаа хилэгнэн, амьдралын учигийг доод төвшинд боловсруулан, итгэгсэд ухаж ойлгох бус дагаж явах зарчимийн шинжийг агуулсан сургаалыг номлогч ИСҮС хэмээх бошиглогчыг он тооллийн эхэнд буюу басхүү бүл жилийн хойно илгээжээ. Саран нарны явдалд өдрийн хоолоо олон бор ходоодоо тэжээн суугчид нь үйлийн утгыг нээн, бодь мөрийг танигчидаасаа үлэмж их тул мөнөөх сургаалыг басхүү нэгэн дуугаар даган, зөв замдаа орсонгүй ээ.
ХАРЬ дээдэс арга баран, хүний мулгуу нь ч ойлгох, сэтгэхүйн нэн доод төвшинд бичсэн, дагахгүй бол үхэх үртэй сургаалиа он цагийн 500-н онд, бүл жилийн ард МУХАМЭД хэмээх бошиглогчоороо илгээсэн нь Лалын шашин болж, хэрцгий сургаальтай хэмээгдэн бас л хүлээн авсангүй.
Аргаа баран ХАРЬ дээдэс оюун бодолыг чиглүүлэн нэгэн зүгийг заах нь ухаан мөхөс хүмүүнд нэн бэрхийг ухаарсан тул, нуган бие, нутаг усаар нь нэгдэн нийлүүлэхээр бүл жилийн хойно басхүү бошиглогчоо илгээв. Чингис хэмээх нэрэн дор хүмүүн ёсыг умартан, аян дайн хийж хүмүүн төрөлхтөнийг нэгэн дээвэрт оруулсан боловч удсангүй.
Бас нэгэн бүл жилийн хойно, үнэн мөнийг ойлгуулах чин эрмэлзэл дор ХАРЬ эцэг бошиглогчидоо илгээв. НЬЮТОН, ГАЛЛИЛЭЙ, НОСТРАДАМУС, ДА ВИНЧИ нар шинэ үеийн хүмүүнд орчлонгын зам мөрийг таниулж эхлэв. Ухаан мөхөс, мулгуугийн дээд мулгуу хүмүүн заримыг нь шатаан алж, шинэ сургааль номлолыг тусган авахыг хүссэнгүй. Тэд хоногын жаргал, зуурдын баясалыг уритал болголоо.

ХАРЬ дээдэс цөхрөлгүй басхүү нэгэн бүл жилийн хойно энэ бүгдийг нэгэн мөрд оруулан, хүний амьдарлын зам мөрийг таниулах, амьдарлын утга учирыг ойлгуулахаар эцсийн бошиглогчоо илгээжээ. Арван зургаадугаар жарны шороон могой жилийн өвлийн адаг сард нэгэн охин дундад замбуулинд мэндэлсэн нь одоо та бүхэнд ийнхүү учирыг бичиж суугаа нь билээ...

48HFP i CITY "ZUUD" Youtube verse

Халаасны өрөө

Идэр 9 ид дундаа байсан үе. Хичээлээ тараад иртэл хуучин муу богц, алимны хайрцагтай хэдэн номыг минь үүдэнд гаргаад шидчихсэн байна. Намайг бараадан нүүж явдаг муу дүү минь ботгон нүдэндээ нулимс цийлэлзүүлээд чичрэн зогсох нь өрөвдмөөр. 50хэм часхийсэн хүйтэнд утаатай тэнгэрээс өөр хучлагагүй хонож, 20 хуруу 2 чихээ нэг нэгэнгүй хөлдөөж голдоо ортол даарч үзснийхээ дараа “халаасны өрөө” гэдэг үгийн утгыг ухаарч билээ. Ийм өрөөнд түр оргонлн суух ядарсан ялаануудыг дуртай цагтаа халж сольж болдог болохоор халаасны өрөө гэдэг тэр нэр үүссэн юм санж. Халж сэлгэхийн хал нь үгийн язгуур болдог болдог гэсэн үг. Би хөгширсөн хйоноо ч оюутан хэвээр үйл лайгаа эдэлж яваа хүн дээ. Анх гэнэн амьтан айлын хажууд халаас шиг жижиг өрөөнд аж төрдөг болхоор ийнхүү халаасны өрөөний айл гэдэг нэр томъёо үүссэн юм байх гэж бодож тэнэгтэж маанагтаж явжээ. Энэ үгийн цаад санааг эрдмийг сурахаар зориг шулуудсан анхны лайт өвлөө тийнхүү ясандаа тултал мэдэрч билээ.
Удалгүй бас өөр утга олж мэдлээ. Энэ зовлонт явдлын дараа ахин халаасны өрөө оллоо. Батга шавсан барзгар хар нүүр, том улаан хамартай эрхэм тэр гэрийн эзэн нь болно. Нэгэн орой эхүүн нясуун юмыг ханхлуулан өрөө рүү маань орж гарч байснаа тэсэлгүй чин сэтгэлийн яриагаа эхэллээ. Халаасны өрөө гэдгийн жинхэнэ утгыг мэдэх үү? Гэх асуултыг түүний амнаас сонсоод зүрх шууд зогсон сандалдаа яагхйитэд суулаа. Батгатай эрхэм миний цус харвах дөхөөд буй цонхийсэн царайг анзаарсан ч гүй, гэрийн эзнйи дотрыг халаасны төлөө толгой хоргоддог өрөө учраас халаасны өрөө гэдгиймдаа хэмээн өөрөө өөрийнхөө асуултанд хариулж байна. Ахиад л халуулж сэлүүлэх нь дээ хэмээн үхтлээ айж байсан миний дотор цэлмэх шиг болж ёо ёо хэмээн сэмхэн дуу алдан дүүгээ бушуухан ганц шил юманд гүйлгэчих нь тэр. Тэр ярианаас хойш би гэрийн эзний дотрыг байн байн баяртайяа халаах боллоо. Нээрээ дотор халаасны ачаар амар жимэр аж төрдөг болохоор халаасны өрөө гэж нэрлэх нь долоон зөв шүү дээ. Удалгүй тэрхүү дотор халаасны өрөөндөө удаан оршин сууж чадахгүйгээ мэдэрдэг юм байна. Батга царайт 7хоног тутамд шил юм гаргуулдаг байснаа давтамжаа аажмаар ойртуулсаар суулдээ бүр давраад өдөрт 1ийг заавал авхуулна гэж агсамнах болов. Мөнгө ч тэсэхээ байлаа. Би ч бас тэссэнгүй. Нэг л мэдэхнээ тэвчээр алдарч “Битгий хуц, муу батга царайлсан архичин” хэмээн хашгирчихсан байлаа. Бид тэр орйдоо л дотор халаасны өрөөнөөсөө хөөгдсөн юм. Дараа нь бас нэг дотор халаасны өрөөнд сөгдөн гуйж байж толгой хоргодлоо. Гэрийн эзэн огт батгагүй цэвэрхэн царайтай эрхэм. Зан нь гэж хайлсан тугалга. 3 өрөө байрныхаа 2жижиг өрөөний нэгэнд дүү бид 2г, нөгөөд нь дөнгөж нас биенд хүрсэн болов уу грэмаээр жижигхэн хөөрхөн оюутан охиныг суулгана. Тэрээр намайг оруулахдаа “ Уг нь ганц бие оюутан охин оруулсан бол ч ...” гэж өөрөө өөртөө хэлээд шүлсээ залгисан юм. Эр хүн л болсон хойно, би нэг орой халамцуу ирлээ. Угаалгын өрөө рү яваад ортол, ээ бүү үзэгд. Юу харсан гэж санана. Өнөөх цэвэрхэн царайт эрхэм чинь оюутан охиныг шалан дээр дараад уначихсан уухилж байна. Нүв нүцгэн№. Охин шигэ хүүхдийг яана гэнэээ чи гэж би бахирлаа. Муу ухныг ховх татаад 2 нүдний тэхий дундуур нулиад хаячихлаа. Маргааш өглөө нь дүү бид – нөгөөх оюутан охинтой халаасны өрөөнөөсөө хамт хөөгдвөө. Хөөрхий оюутан охин уйлж байнаа. Би өрөвдөөд нулимсыг нь арчих гэтэл над руу хорсолтой харцаар цоргиод “намайг чамтай хардаад хөөчихлөө. Хөгшин илжиг ээ, дахиад хаанаас ийм үнэгүй халаасны өрөө олох юм гэж чарлаад маажих малтах нь холгүй байна. “үнэгүй гэнэ ээ?” гэж би дуу алдснаа дотор огшод явчихлаа. Дүү бид 2өмнөх айлдаа дотор халаасныхаа төлөө толгой хоргодож байсан бол энэ охин цэввэрхэн царайт эрхэмийнд хөнжил халдаасныхаа төлөөсөнд үнэгүй аж төрж байсан юмсанж. Халаасны өрөөний бас нэг утга нь хөнжил халаасны өрөө байж дээ. Өөр юу эсийг үзэхэв. Нэг удаа сүнстэй өрөөнд орчихдог юм байна. Шөнө бүр улаан дээлтэй, хүйт даасан нүдтэй үхдэл царайтай хүүхэн орж ирээд “хай, кони чива, аригато” гэж хөнжлөөс татаад уушиг зүрх амаар гаргачих гээд бабйсан тул аргагүйн эрхэнд нүүсэн. Монгол залууд дурласан улаан дээлтэй япон бүсгүй яг тэр өрөөнд амиа егүүтгэсэн түүхтэй. Хөөрхий хүүхнийг Халаа сан гэж дууддаг байж. Тэгээд яахав Халаа саны өрөнд орчихсон нь тэр.
Амьдрал гэдэг баян юм аа, Монгол хэл минь амдралааөс дутахгүй баян ажээ. Өнөө шөнө би бас л гудамжинд хонож байна. Тэр өвлийг бодвол арай дулаахан хаврын шороон шуурга нөмөрч унтана гэж байгаа. Маргааш бас нэг шинэ халаасны өрөө олно. Шинэ өрөө олно гэдэг “халаасны” хэмээх энэ гайхамшигт үгийн бас нэг шинэ сайхан утгыг олно гэсэн үг ээ
By A.Amarsaihan

Бодъё...

...энэ хонхор дотор өөрөөс чинь гадна өөртэй чинь яг ижил эрхтэй сая гаруй хүн байгаа тул тэднийг хүндэтгэх хэрэгтэй. Ингэхээр худаг дээр ирсэн дарааллаараа тэвчээртэйхэн очэрлоод усаа авчих хэрэгтэй. Данх цай чанахын тулд гялгар уут, паприйшиг шатааж орчныхоо хүмүүсийг алах хэрэгтэй. Найрлаж хөгжилдөх нь зөв л дөө. Гэхдээ шөнийн 3цагт хашгичин орлилдон айл хөршийнхнийгөө сэрээж яахнав? Замын голд хүнтэй хөөрөлдөөд таг болчих нь гэдэг нь арай л сэрүүдэж байна.. ард чинь түмэн машин байна ш дээ. Усанд орох эсэх нь өөрийн чинь хэрэг боловч автобусанд гоц содон хир ханхлуулахаар бусад хүмүүст лав таатай биш.
Хог бол бушуухан хаяж салахын тулд “хог” гэж нэрлэгдсэн, гэхдээ төв талбай байтугай орцонд ч хогоо бүү хая, ядахнаа л харахад муухай. Туулд битгий машинаа угаа л даа, доохон талд бщчинь хүүхдүүд умбаж байна ш дээ.
Хотын иргэн байхын тулд хотын соёлтой байх ёстой. Энэ бол алхам тутамдаа уучлалт гуйсан, нахилзан бөхөлзсөн, машин ч юм уу гэхээр мангар байх тухай огт яриагүй. Ердөө л бие биендээ төвөг учруулахгүй байх тухай хэлж байна.
Таних танихгүй баахан үхсэн хүмүүсийн шавар дүрсээр хотыг минь дүүргэж оршуулгын газар шиг болгож байна. Ногоорч байгаа болгоныг заналтайгаар бульдозордож байна. Шатаасан гялгар уутны тогтогонд бүтэж үхлээ. Үнэр танарыг нь яаанааа, хаана очоод баачваа чи?
By Baabar.